Pałac w Srebrnej

W 1383 roku książę płocki Siemowit IV nadał Srebrną Pawłowi z Radzanowa, chorążemu warszawskiemu. W XVI wieku własność Niszczyckich, w końcu XVIII i początkach XIX wieku Mańkowskich, w połowie stulecia Roberta Fuhrmanna, a od 1852 roku Piwnickich. Początkowo Srebrna należała do Eugeniusza Piwnickiego, następnie do jego syna Stanisława Piwnickiego, a od 1898 roku Marii z Piwnickich i Konstantego Zielińskich. W końcu lat dwudziestych XX wieku właścicielką majątku liczącego 581 hektarów była Maria Zielińska, ostatnia właścicielka Srebrnej.

Polski dwór to często chaotyczny konglomerat niezliczonych części, przybudówek, skrzydeł, aneksów, wznoszonych na przestrzeni dziesięcioleci, a nawet setek lat przez kolejne pokolenia właścicieli. „Powstawał odśrodkowo, rozwijał się i uzupełniał od wnętrza na zewnątrz, a nie przeciwnie – pisze Władysław Łoziński w Życiu polskim w dawnych wiekach – nie był nigdy od razu gotów i dlatego
ani z góry pomyślanej architektury, ani zamkniętej, organicznej niejako artykulacji posiadać nie mógł”. Przekonujemy się o tym, kiedy spoglądamy na dwory w Sikorzu, w Popowie oraz właśnie w Srebrnej – ten dość eklektyczny twór, którego stylowy charakter trudno uchwycić. Zalążkiem rozłożystej struktury był budynek wzniesiony zapewne na początku XIX wieku. Obok niego stanęła oficyna. Po 1872 roku z inicjatywy Stanisława Piwnickiego do dworu dobudowano wieżę na planie kwadratu, a w 1902 roku dla Marii z Piwnickich i Konstantego Zielińskich połączono ją piętrowym łącznikiem z wcześniejszą oficyną. Wtedy też korpus dworu otrzymał ostateczny kształt, przebudowano go na pałac. Jest niewielką budowlą parterową, z wejściową wnęką na osi, zwieńczoną trójkątnym naczółkiem i ujętą silnie boniowanymi lizenami korespondującymi z boniowanymi narożami budowli. Kontrastują one z delikatnie boniowanymi elewacjami dworu. Ponad wieńczącym gzymsem tralkowa balustradka skrywająca niski czterospadowy dach. Podczas działań wojennych w 1920 roku siedziba w Srebrnej uległa uszkodzeniu i została odbudowana przez Zielińskich w niezmienionym kształcie. Otaczający dwór malowniczy, rozległy park powstał około 1870 roku prawdopodobnie według projektu Stefana Celichowskiego.

Tekst: Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Poznań 2013.
Zdjęcie: Piotr Libicki